Boomzwammen
Boomzwammen groeien zowel op levend als ook op dood hout. Wetenschappelijk worden ze lignicole zwammen genoemd. Zij betrekken hun voedingsstoffen uit het hout door alle voedingsstoffen die zij nodig hebben m.b.v. specifieke enzymen af te bouwen. De vezelstructuur van het hout wordt hierbij vernietigd. Het hout wordt brokkelig bruin of witachtig.
In het algemeen kan men zeggen dat zwammen voor ons mensen belangrijk zijn wanneer we er profijt weten te trekken uit hun biologische eigenschappen. Maar sommige soorten zijn ook schadelijk en tasten andere levende wezens (dieren, planten, mens) aan. Parasiterende zwammen op het menselijke lichaam veroorzaken huid-en haarziekten.
Voortplanting en groei
Boomzwammen planten zich voort door vruchtlichamen die sporen herbergen en uitstrooien. Zij bestaan uit zwamdraden (hyfen)die het zogenaamde mycelium vormen. Met deze draden dringt de zwam in het hout en trekt daar zijn voedingsstoffen uit, vooral cellulozepolyzachcharide en lignine. Mineralen, koolhydraten, vetten en eiwitten vindt de zwam alleen in de gezonde cellen van de boom. Via de enzymen is de zwam in staat deze stoffen uit de cellen los te krijgen.
Zwammen zijn zogenaamde aërobe wezens en hebben dus zuurstof nodig. Daarnaast water en licht voor de vorming van de vruchtlichamen. Vochtig warm weer is voor hen optimaal.
Door ontstane wonden in de bast van de boom dringen zwammen de boom in. Dat zie je pas wanneer het vruchtlichaam zichtbaar is. Zwammen die het hout vernietigen verzwakken de standvastigheid van de boom.
Het hele proces van houtaantasting tot het afsterven van de boom kan vele jaren duren – afhankelijk van de boomsoort en de zwam. Daarom is het belangrijk om wonden aan bomen te vermijden.
Rot door boomzwammen
Wij onderscheiden twee soorten houtrot:
Bij
witrot wordt het hout lichter, vezelig, zacht en valt in dunne vellen uit elkaar.Bij het kubusvormige rood
rot (vuur) wordt het hout roodbruin en breekt uit elkaar tot bruin stof.Door verwijderen van het vruchtlichaam wordt de zwam als geheel niet verwijderd.
Natuurkunst
Boomzwammen kunnen prachtige en kleurrijke vruchtlichamen ontwikkelen. Je kunt ze met het oog van de boombeschermer zien als ongewenste parasieten, maar ook als kunstwerken van de natuur.
Geneeskracht van boomzwammen
Sommige boomzwammen zijn eetbaar of worden ingezet voor de genezing van mensen. In de Chinese geneeskunde hebben zwammen al sinds 4000 jaar een vaste plaats. Boomzwammen zoals de
Ling Zhi, die in China slechts in oude pruimenbomen groeien, hebben een bepaalde combinatie van temperatuur, vocht en licht nodig.
Op eikenstammen groeit de
shi-takezwam. Hij is een goede eetbare zwam en vermindert de bloedvetten en griepsymptomen. In Azië wordt hij zelfs bij de tumortherapie gebruikt.Een andere boomzwam, de
maitake, verlaagt bloeddruk en bloedsuiker en helpt ook bij bepaalde vormen van kanker.
Koning van de boomzwammen met genezende kracht is de
Ling Zhi. Hij wordt in China voor vele kwalen ingezet: tegen allergieën, hartklachten, impotentie enz. Er zijn verschillende groeivormen. De belangrijkste is de zogenaamde Rokakushi – groeivorm die sinds duizenden jaren het beste werkt. Wetenschappelijke onderzoekingen hebben aangetoond dat hij een belangrijke invloed heeft op het menselijke immuunsysteem, de lever van giften bevrijdt en de stresstolerantie vergroot.
Voorkeur voor bomen
Sommige zwammen hebben een voorkeur voor bepaalde bomen zoals de biefstukzwam (Fistulina hepatica) die bij voorkeur op oude stammen van eiken en kastanjes groeit. De
Agaricum officinale groeit uitsluitend op naaldbomen, vooral op lariksen.De
Tonderzwam (Fomes fomentarius) vinden we op levende en dode loofbomen, vooral op beuken, maar ook op berken, linden en walnoten. Zij veroorzaakt witrot.Op eikenstronken groeien de taaie, kurkachtige vruchtlichamen van de
Doolhofzwam(Deadalea quercina) .
De Berkenzwam is zowel op dode als ook op levende berken aan te treffen. De boom gaat geheid dood want de berkenzwam veroorzaakt roodrot waardoor het hout broos wordt en tot poeder uiteen valt. Hij richt in Noord-Europa grote schade aan.
De gele korstzwam (Sterum hirsutum) groeit ook graag op verbrand hout.
Aan dennen en sparren verschijnt in kleine bundels de Stekeltrilzwam (Pseudohydnum gelatinosum).
Op eiken en beuken groeit de Gele Trilzwam (Tremella mesenterica) met zijn zacht, elastisch en geleiachtig vruchtlichaam.
Op vermolmde stronken of dode stammen van naaldbomen vind je bundels van de Sparrevlamhoed ( Gymnopilus sapineus).
Op bemoste stronken van sparren vinden we in bergbossen bundels van het fel gekleurde houtzwammetje Xeromphalina campanella, soms met honderden bij elkaar.
Betekenis van boomzwammen voor mens en milieu
Net als alle zwammen hebben
boomzwammen betekenis omdat zij aan ontbindingsprocessen en andere chemische
reacties deelnemen. Zij onttrekken zuurstof aan organische verbindingen, die zij
in anorganische verbindingen veranderen. Deze kunnen dan door planten opgenomen
worden.
Geschiedenis
(Boom)zwammen zijn organismen met een lange geschiedenis. Zij bestonden al in het Precambrium, een tijdperk dat honderden miljoenen jaren achter ons ligt. Zij hebben intussen een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Door de stormachtige ontwikkeling van de industrie en de uitbuiting van de natuur door de mens zijn al vele soorten uitgestorven. En het gaat maar door.