Een oerbos is niet altijd een tropisch regenwoud. In Europa en Canada bestaan er resten van zogenaamde boreale bossen waarin het erg koud kan zijn.

Oerbossen zijn oude wouden die door de mens met rust gelaten werden. Het zijn ingewikkelde, kwetsbare ecosystemen. Houtkap bedreigt hun bestaan wereldwijd.

Eén van de laatste grote oerbossen van de Europese laaglanden is het Nationaal Park Bialowieza in het oosten van Polen en het westen van Wit-Rusland. Aan de Poolse kant is het bos 10 000 ha groot, aan de Witrussische kant 77 000 ha. Samen omvatten de twee gebieden 87 607 ha. Het is niet het grootste Europese bosgebied, maar wel één die door menselijk handelen het minst aangetast is. In 1932 kreeg het reservaat de status Nationaal Park Bialowieza. Voor de Polen is het Bialowieski Narodowy. In 1947 werd dit natuurgebied door de UNESCO erkend als één van de vier Poolse Biosfeer Reservaten.

Het oerbos Bialowieza is weinig aangetast gebleven omdat de Poolse koningen en de Russische zaren hier hun jachtgebied hadden. De meeste bomen bleven behouden, maar wolven en Wisenten ( Europese bizon) werden uitgeroeid.

Ik bezocht het oerbos Bialowieza begin juni 2005. Omdat de winter in Polen wat langer duurt dan in Nederland, was het blad van loofbomen zoals linde en haagbeuk nog lentegroen. In dit bos groeien verbazingwekkend dikke en hoge bomen (tot 50 m). De oudste eiken zijn meer dan 400 jaar oud. Bielowieza is een gemengd bos met  linden, iepen, eiken, essen, wilgen, haagbeuken,  lijsterbessen, sparren en dennen. Er is een 300 jaar oude winterlinde van 46 m hoog met een diameter op borsthoogte van 1,70 m.

Een wilg die wij alleen als heester kennen, is hier een machtige boom van 30 m hoog. Onder haar bast zit een stof die wij als aspirine kennen. Overal in het hout van dode bomen heeft de letterzetter artistieke patronen getekend. Spechten hebben dennenkegels in de spleten van eikenschors geklemd om in alle rust de zaden er uit te kunnen pikken. Bomen die oud of ziek zijn mogen met hun kale takken tussen de levende bomen blijven staan, vallen na een tijdje om of breken af. De afgeknapte bomen staan als natuursculpturen tussen de bosplanten die de grond bedekken. Storm of zware sneeuwval zijn de oorzaak van ontwortelde bomen en afgebroken takken. Er wordt niet ‘opgeruimd’. Het duurt 70 jaar voordat een omgevallen eik in de bodem is opgegaan. Alles dient als behuizing en voedsel voor de bosdieren en- planten. Kleurrijke zwammen groeien op de schors, maar ook de zeldzame bosklaverzuring, varens en mossen. Jonge bomen van lijsterbes groeien bij uitstek op halfvergane boomstammen.

Ik fotografeerde de binnenkant van een dode eikenstam  die door allerlei bosinsecten zodanig uitgehold was dat slechts de buitenste laag van de schors overgebleven was.

Oude bossen zijn de plek voor angstaanjagende sagen, voor legenden waarin helden een belangrijke rol spelen, voor sprookjes, rovers, heksen en wolfkinderen. Volgens de overlevering is de Jagiello-eik 600 jaar oud geworden. Zij dankt haar naam aan koning Jagiello die hier in de 15^e eeuw gejaagd heeft op oerossen, wisenten, beren en tarpanpaarden. Deze wilde paarden ving hij voor zijn ruiterij. Onder een eik zou hij zijn tent hebben opgeslagen om veldslagen voor te bereiden. Hij heeft Polen in zijn tijd tot grote bloei gebracht. Deze oude woudreus is in 1974 tijdens een herfststorm neergestort. Hij had al een holle stam.

De fauna in dit opgerepte bos is bijzonder rijk en omvat ca. 12000 soorten waarvan de meeste tot de ongewervelden horen. Vele soorten zijn beschermd. In het Park nestelen ongeveer 120 verschillende vogelsoorten, 7 soorten uit de familie van de reptielen en 11 amfibieënsoorten.

Symbool van het Oerbos is de wisent, die ik helaas niet gezien heb, omdat hij zich in het diepere deel van het bos terug te trekken pleegt. De wilde wisenten waren al in 1919 uitgestorven en werden in 1929 opnieuw ingevoerd. De vrij levende kudde omvat tegenwoordig in het Poolse gedeelte van het bos ca. 250 dieren.

54 zoogdiersoorten leven in Bielawieza: wolven, lynxen, bevers, elanden en wisenten.

Bielowieza is een bekend wetenschappelijk centrum. Hier werken vertegenwoordigers van de Poolse Academie der Wetenschappen, van de universiteit Warschau en het onderzoekinstituut voor bosbouw samen met bosdeskundigen uit de hele wereld. Zij hebben zich gespecialiseerd in onderzoek van ecosystemen in natuurlijke bossen.

Het oerbos mag alleen betreden worden onder leiding van een gids. Je loopt langs een voetpad van 4 km lengte. Het is niet toegestaan om van dit pad af te wijken . Alles is hier beschermd en mag niet door mensenvoeten vertrapt worden.

Vanaf mei is het aan te bevelen zich tegen de muggenzwermen in het bos te beschermen. Op warme dagen komen zij in groten getale uit de vele plassen in het bos te voorschijn.        

Startpagina

Wilt U dit bijzondere bos eens bezoeken, kijk dan op www.biebrzareizen.nl